de oprichtster
\u0022Moge mijn legende gedijen en bloeien. Ik wens haar een lang en gelukkig leven!\u0022*
* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr© Man Ray Trust / ADAGP Paris 2016
Gabrielle Chanel leefde haar leven zoals alleen zij dat zelf wilde. De beproevingen van een kindertijd als weeskind en de successen van een volleerde zakenvrouw stonden aan de basis van een buitengewoon karakter\u003b gedurfd, vrij, en vooruitlopend op haar tijd. Trouwe vriendschappen en gepassioneerde liefdesrelaties, maar ook de honger naar cultuur, ontdekking en reizen hebben haar persoonlijkheid mede gevormd. Een garderobe bevrijd van beperkingen en overbodigheden, met mannelijke accenten, creëerde een visionaire allure die tijdloos en toch enorm modern is geworden. Parels en diamanten nonchalant gecombineerd met iconische parfums hebben gezorgd voor een kenmerkende stijl… Die van een avant-gardistische vrouw, een pionier wier levensstijl en meerdere facetten de waarden van het door haar opgerichte Huis hebben gecreëerd, en die een inspiratiebron blijft voor alle vrouwen.\u000d\u000a
coco in woorden uitgedrukt
Vrij
We zien haar weer in 1930, met een broek en een matrozenshirt aan, met haar korte haren in de wind. Al geruime tijd deed Gabrielle niets zoals de anderen. Ze had sinds enige tijd het geluk ontdekt hoe heerlijk het was haar huid te bruinen in de zon, terwijl ze in 1920 in gezelschap van Misia Sert op de stranden van Lido in Venetië verbleef. Een leven in de open lucht, onderbroken door de ontdekking van sport en vrije tijd, waar ze zich met veel plezier aan overgaf: golf, skiën, zeilen, vissen.\u000d\u000aEn natuurlijk het paardrijden, een passie die begon met Étienne Balsan in 1906, die verder ging met Boy Capel, een eminente polospeler en de hertog van Westminster.
Activiteiten die haar inspireerden tot het creëren van een garderobe die nog geen sportkleding heette, maar die een fundament legden dat actueler was dan ooit. \u0022Ik heb het sportjurkje voor mezelf uitgevonden. Niet omdat andere vrouwen sportten, maar omdat ik dat deed. Ik ging niet uit omdat ik jurken moest ontwerpen, ik ontwierp jurken juist omdat ik uitging, omdat ik, voor mezelf, het leven van de eeuw leefde.\u0022*\u000d\u000a* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr
Gabrielle Chanel en haar hond Gigot bij La Pausa, 1930
© Alle rechten voorbehouden
Instinctief
Haar eerste hoedenboutique, die ze in 1910 opende en waar mensen uit heel Parijs naartoe kwamen, was de hoeksteen van haar nalatenschap. Twee jaar later voorzag ze de opkomst van de badplaatsen en opende ze een tweede boutique in Deauville.
Daarna opende ze in 1915 haar modehuis in Biarritz, een andere stad die al snel in de mode zou komen. Gabrielle Chanel nam in 1918 '31 rue Cambon' over. Vervolgens creëerde ze in 1921 N°5, het eerste parfum van een couturier, dat met zijn geur en verfijnde flacon de regels van de parfumerie van die tijd omverwierp. In 1937 poseerde ze zelf voor haar advertenties, een innovatie en een daad van lef, opnieuw... En dan was er nog de sieradencollectie \u0022Bijoux de Diamants\u0022 in 1932, die een schandaal veroorzaakte in de ingetogen wereld van de juweliers, en die eens te meer liet zien hoe zij alles wat eerder was gedaan, ouderwets maakte. Het toonde ook wat een geduchte zakenvrouw ze was, de eerste van haar soort die een onafhankelijk en internationaal bedrijf bouwde, wier scherpe instinct haar nooit in de steek liet.
Mademoiselle Chanel aan het werk, 1937
© Foto Roger Schall / Collection Schall
Visionair
“Jersey, het matrozenshirt, het mantelpakje van tweed, de gebreide twin-sets, het kleine zwarte jurkje, de tweekleurige pumps, de schoudertas met doorgestikt leer, parelkettingen... Gabrielle Chanel vond een allure uit en creëerde een basisstijl, een eeuwige referentie in de hedendaagse garderobe.
Haar visie van een eenvoudige garderobe met ingetogen, verfijnde lijnen, die vooral de beweging van vrouwen niet zou beperken en zou passen bij hun dagelijks leven, werd gevolgd door andere vernieuwingen. \u000d\u000aZe had, als eerste couturier die een parfum creëerde in 1921, het instinct in zich dat haar zou helpen de wereld te veroveren. \u0022Parfum is luxe\u0022, verklaarde ze.* Voor haar sieraden aarzelde ze niet om het overtollige weer weg te halen, stijve composities te verlichten en manieren te bedenken om ze in het haar te dragen. Het wegnemen van de heilige aard van de kostbaarste juwelen was opnieuw een visie met een verrassende moderniteit. Gabrielle Chanel was ook innovatief in de manier waarop ze vrouwen wist aan te spreken. In 1931 stemde ze in om in Hollywood te gaan werken en er Amerikaanse actrices aan te kleden. Ze begreep namelijk, zoals ze zelf zei, dat \u0022het door middel van de cinema is dat de mode vandaag de dag kan worden opgelegd\u0022. **\u000d\u000a*Antwoord tijdens een interview met Jacques Chazot voor de voorstelling DIM DAM DOM, een film van Guy Job, 1969\u000d\u000a**La Revue du Cinéma, 1 september 1931\u000d\u000a\u000d\u000a\u000d\u000a
Gabrielle Chanel in de tuin van villa La Pausa in Roquebrune, 1938.
© Foto Roger Schall - Schall Collection
Vrij
\u0022Ik ben de enige vulkaankrater in de Auvergne die niet is uitgestorven,\u0022* zei Gabrielle Chanel speels. Een van de kenmerken van het vurige temperament van de ontwerpster was dat zij zich nooit liet opsluiten, laat staan door mannen. Dit is een van de paradoxen van deze grote minnares. Gabrielle was onafhankelijk in haar persoonlijke leven, net zo goed als in haar zakelijke leven.
Hoewel ze in het begin financieel werd gesteund door Boy Capel, die haar hielp bij de opening van haar Parijse hoedenwinkel in 1910 en de boutique in Deauville in 1912, maakte Gabrielle er een punt van hem elke cent terug te betalen. Een kwestie van principe, maar ook bijna een overlevingsinstinct: om nooit van iemand afhankelijk te zijn en ten koste van alles vrij te blijven. Gedreven door dit verlangen naar vrijheid werd ze eigenaar van de villa Bel Respiro in Garches, vlakbij Parijs, en liet ze de villa La Pausa bouwen in Roquebrune-Cap-Martin, aan de Côte d'Azur. En natuurlijk, 31 rue Cambon in Parijs, waar ze haar appartementen heeft ingericht. Vrij en onafhankelijk zijn was een van de mooiste voorbeelden die ze aan vrouwen gaf.\u000d\u000a* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr
Gabrielle Chanel in haar villa \u0022La Pausa\u0022, 1938
© Foto Roger Schall - Schall Collection
Beschermvrouw
\u0022Het waren de kunstenaars die me ijver en toewijding aanleerden,\u0022 * Een mecenas, muze, en soms een echte pygmalion\u003b een kostuumontwerper voor theater, ballet en film, een fervent lezer, en gepassioneerd door barokke en Byzantijnse kunst en Slavische cultuur\u003b Gabrielle Chanel bouwde hechte vriendschappen op met vele kunstenaars. Misia Sert, haar beste vriendin, introduceerde haar in deze wereld van voortdurende creativiteit. Samen kruisten hun paden met die van Djagilev, Cocteau, Stravinsky en Dali. Gabrielle Chanel zou de Ballets Russes van Djagilev financieel steunen en de kostuums voor zijn ballet, Le Train bleu, ontwerpen. Voor Cocteau, die haar beschouwde als ‘de grootste kleermaker van haar tijd’, ontwierp ze kostuums voor zijn toneelstukken Antigone, Orphée en Œdipe Roi. Ze nodigde Stravinsky uit in haar villa Bel Respiro en ondersteunde zijn muzikale werken.
Wat Salvador Dali betreft, leende Gabrielle Chanel hem in 1938 voor meer dan zes maanden haar villa La Pausa uit, zodat hij kon werken aan een tentoonstelling van schilderijen die hij het jaar daarop in New York tentoonstelde. Danser Serge Lifar, Jacques Lipchitz en Picasso behoorden ook tot haar goede vrienden. Net als dichters Pierre Reverdy en Max Jacob, en schrijver Paul Morand, die een boek aan haar wijdde, The Allure of Chanel, en zich losjes liet inspireren op de relatie die ze had met Boy Capel voor zijn roman Lewis et Irène. \u0022Ze opereerde, door een soort van wonder, in de mode door regels te volgen die alleen van toepassing leken te zijn op schilders, muzikanten, dichters. Ze legde het onzichtbare op, ze legde de high society de nobelheid van het zwijgen op\u0022, verklaarde Jean Cocteau. Gabrielle, een kunstenaar onder de kunstenaars. \u000d\u000a* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr\u000d\u000a**Met dank aan: het Comité Jean Cocteau \u000d\u000a
Gabrielle Chanel en haar vriend, danser Serge Lifar, 1937
Jean Moral 1938 © Brigitte Moral SAIF Paris
Lezer
\u0022Boeken zijn mijn beste vrienden\u0022*, vertrouwde Gabrielle Paul Morand op een dag toe. Ze begon met de psalmen in de Abdij van Abbey en is nooit meer gestopt met lezen. In de Rue Cambon, in haar appartementen, bogen de planken onder het gewicht van de boeken. Een van hen lag open, met daarnaast een bril... Liggend op haar beige suède bank, op haar doorgestikte kussens, las Gabrielle alles.
Sophocles, Homerus, Plutarchus en Vergilius staan naast Rabelais, Dante, Shakespeare en Montaigne. La Bruyère, Molière, Cervantes liggen naast Rousseau, Voltaire en Pascal. We vinden er ook Proust, Brontë, Stein, Dostojevski en Tolstoj. En dan zijn er nog de dichters: Rilke, Baudelaire, Apollinaire, Verlaine, Cocteau, Max Jacob en Reverdy.\u000d\u000a* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr
Gabrielle Chanel in haar appartement - 31 rue Cambon in Parijs, 1937
Foto Jean Moral © Brigitte Moral
Pygmalion
Gabrielle hielp talent verder te komen. Natuurlijk bracht ze haar vrienden met elkaar in contact, en vond ze het idee van een netwerk uit, ruim voor zijn tijd...\u000d\u000aIn 1936 stelde ze de jonge Luchino Visconti voor aan regisseur Jean Renoir die, toen hij het potentieel zag van deze jonge Italiaanse aristocraat én filmliefhebber, hem inhuurde als assistent-regisseur.
Enkele jaren later stuurde Visconti Franco Zeffirelli naar Parijs en vroeg Chanel hem te introduceren in de wereld van de Franse cinema. Chanel stelde hem voor aan Brigitte Bardot en Roger Vadim, waardoor de carrière van de Italiaanse regisseur hier van start ging.
Actrice Jeanne Moreau en Gabrielle Chanel in Hollywood, 1960
© Giancarlo BOTTI/GAMMA RAPHO
Kunstliefhebber
Leren, ontdekken, zowel haar ziel als haar creativiteit voeden door middel van de kunsten: dit was een motto dat Gabrielle Chanel haar hele leven leefde. Gepassioneerd door schilderkunst, beeldhouwkunst, architectuur en geschiedenis werd Gabrielle verliefd op de Slavische cultuur en charme in het gezelschap van grootvorst Dimitri Pavlovitsj. Vanaf dat moment sierden Russische blouses, lange mantels, veelkleurige cabochons en Byzantijnse kruisen haar collecties.
Onder begeleiding van José Maria Sert, de man van haar vriendin Misia, reisde ze door Rome en Venetië, waarbij ze onder de indruk was van de schoonheid van de kerken en de grootsheid van de barokke kunst. De sjablonen van de Oudheid, evenals de toepassing van goud, verschenen op organische wijze in haar stilistische woordenschat. In haar huis verzamelde Gabrielle Chinese coromandel kamerschermen (ze bezat er een dertigtal, een zeldzaamheid!) die haar ook inspiratie gaven. Dit \u0022bivak van de luxe\u0022 dat ze in haar huizen en appartementen creëerde (zonder zich zorgen te maken over perfecte combinaties van stijlen en tijdperken) is een oneindige bron van creativiteit: de bergkristallen bollen, kroonluchters, weelderige spiegels, gedempte kleuren, bronzen accenten, en de combinatie van Oost en West zijn enkele van de vele invloeden die in de stijl van CHANEL te vinden zijn.\u000d\u000a
Gabrielle Chanel voor haar coromandel kamerschermen - 31 rue Cambon in Parijs, 1937
© Boris Lipnitzki / Roger-Viollet
Avant-garde
Het doorbreken van codes, het afbreken van gendergrenzen om een klassieke toekomst voor de mode te starten, die van \u0022mannelijk-vrouwelijk\u0022\u003b Gabrielle Chanel durfde alles. Ze stal tweed van herenkleding, en maakte van nederig jersey een bevoorrecht materiaal\u003b ze ontwierp strandpakken, en jurken die de taille deden verdwijnen.
Ze was nergens bang voor toen ze besloot: \u0022Deze kleuren zijn onmogelijk. Ik ga deze vrouwen gewoon in het zwart kleden.\u0022* Ze overschreed grenzen in haar stijl, haar mode en haar persoonlijkheid. Met haar korte haar lag ze in de zon, en liet ze zich inspireren door de jasjes die de jongens op de renbanen droegen om het gewatteerde effect op haar iconische handtassen te creëren. Met veel enthousiasme ging ze de skipistes af of ging ze urenlang vissen, golfen of paardrijden. Het halen van de kranten bracht haar nooit in paniek, ook niet als ze met haar geliefden of haar onafhankelijke houding en vrije geest schokgolven creëerden. En nog minder met haar inzet om hard te werken en te vechten om als enige haar lot te bepalen, om als enige haar bedrijf te runnen. In het artikel \u0022Wij nomineren voor de Hall of Fame\u0022 in juni 1931 vatte Vanity Fair haar als zodanig samen: \u0022Gabrielle Chanel was de eerste die de principes van de moderniteit toepaste op de mode, aangezien enkelen van haar vrienden behoren tot de meest invloedrijke mannen van Frankrijk, omdat ze een scherp zakelijk gevoel combineert met een ongelooflijke persoonlijke generositeit en enthousiasme voor de kunst die zowel fantasierijk als oprecht is.\u0022 Avant-gardistisch in alle opzichten.\u000d\u000a* Paul Morand, The Allure of Chanel © 1976, Hermann, www.editions-hermann.fr
Gabrielle Chanel in de tuin van haar villa La Pausa in Roquebrune, 1938
© Foto Roger Schall - Schall Collection
Geluk
Bij de creatie van N°5, haar eerste parfum, moest Gabrielle Chanel kiezen tussen verschillende werksamples, en ze koos voor het vijfde sample dat aan haar werd voorgesteld. Op de vraag hoe het moest heten, antwoordde ze: “Ik presenteer mijn collectie van vijf jurken op 5 mei, de vijfde maand van het jaar, we zullen het dus het nummer geven dat het draagt, en het nummer 5 zal het geluk brengen.”* Geluk was het thema van een briefje dat Jean Cocteau haar op een dag schreef... Het was opnieuw geluk en voorspoed dat ze wilde afdwingen door de symboliek van de korenaar te koesteren, in brons gegoten als een salontafelvoet door goudsmid Robert Goossens in haar appartement in de rue Cambon of voor haar geschilderd door Salvador Dali.
Bijgelovige Gabrielle... Ook al heeft zij alleen haar lot bepaald, de ontwerpster heeft in ieder geval haar hele leven lang aandacht gehad voor tekens en symbolen. Daarom werd haar verjaardag, 19 augustus, een ander legendarisch parfum, N°19. En de leeuw, ter ere van haar sterrenbeeld Leeuw, kan teruggevonden worden in veel voorwerpen die haar nooit hebben verlaten. Hij nam royaal zijn intrek in haar appartement in 31, rue Cambon... Het symbool van de ster, dat in de vloertegels van Aubazine was geplaveid, volgde haar hele leven en werd omgevormd tot een flamboyante diamanten ster in haar sieradencollectie ‘Bijoux de Diamants’, die in 1932 werd geïntroduceerd. \u000d\u000a*Ernest BEAUX, ‘Souvenirs d’un parfumeur’, Industrie de la Parfumerie, deel 1, N°7, oktober 1946, pp 228 tot 231
Afdruk van de linkerhand van Gabrielle Chanel, met haar handtekening.
© CHANEL
